De Arowakse taal is haast verdwenen. Mensen boven de vijftig spreken het nog onderling, maar niet met hun kinderen. Er is een Lokonoapp ontwikkeld om de taal nieuw leven in te blazen. Arowaks wordt hierbij verzorgd in de dorpen Hollandse Kamp en Marijkedorp. Het taalproject is onderdeel van het Indigenous Navigator Project, dat sinds 2017 door de Vereniging Inheemse Dorpshoofden in Suriname (Vids) wordt uitgevoerd.
‘Wie schrijft, die blijft”, zegt Sergio Jubithana, projectleider en hoofdbasya van Hollandse Kamp. “Als we niets vastleggen weten we na een paar generaties niet meer wat het mooie is van onze taal, cultuur en alles dat erbij hoort. Het is dus pure noodzaak dat we hieraan beginnen. Ouderen hebben erkend dat zij nagelaten hebben de taal aan hun kinderen over te dragen. Eigenlijk neem ik het hen niet kwalijk, want van de school waren we verplicht Nederlands te praten. Om die vreemde taal – Nederlands – te leren besloten de ouderen niet meer in de moedertaal met hun kinderen te communiceren en dit is het gevolg”, maakt Jubithana de huidige situatie duidelijk.
Taal- en cultuurkenner Eugène Aramaké zag dit aankomen. Langer dan 23 jaar geleden besloot hij een woordenboek samen te stellen, zodat de taal zou worden behouden. Jubithana besloot als basis voor de Lokono-app dat woordenboek te gebruiken. Het is de bedoeling om de app veelvuldig te gebruiken, en ook uit te breiden met zinnen. Gaandeweg zullen ook spraakberichten erin verwerkt worden. De app is ontworpen door Channa Kiba, zelf half Caraïb en half Arowaks uit het dorp Casipora. Toen ze door de projectleider werd benaderd om de applicatie te maken heeft ze geen moment getwijfeld. “Ik spreek geen van de twee inheemse talen en dit is toch wel een mooie gelegenheid om het Arowaks te leren”, volgens haar.
De introductie van de app was ook het startsein voor het verzorgen van de Arowakse taallessen. Hiervoor is het gemeenschapshuis in Hollandse Kamp opgeknapt, en ook een toilettengroep bijgebouwd. Dit alles is betaald door het Forest People Program, dat in 2019 onderzoek deed naar leefomstandigheden van inheemsen in elf landen, waaronder Suriname.
Hierbij is naar voren gekomen, dat de Lokono-taal ernstig bedreigd werd met uitsterven. “Er is daarom gekozen om die nieuw leven in te blazen”, zegt Jubithana. Voor de taallessen hebben veertig deelnemers zich opgegeven. Behalve in Hollandse Kamp worden ze ook verzorgd in Marijkedorp in het district Marowijne. Dit project is onderdeel van het Taalproject van de Vids. Melvin Mackintosch en cultuurkenner Clyde Biswane verzorgen samen de lessen. Net vóór de eerste weekendlockdown, draaiden ze hun eerste les, waarvoor zestig deelnemers zich hadden opgegeven. Het duo was blij verrast dat er ook tieners waren.
Voor de cursus hanteert het duo niet de schrijfwijze van Aramaké, maar van de wetenschapper Konrad Rybka, die jaren geleden onderzoek deed in de Lokono in Frans-Guyana en Suriname. Voor zijn afstudeerproject in de inheemse taal, kwam hij op een eenduidige schrijfwijze, waarin Mackintosch zich ook terug kan vinden. Hij geeft zijn goedkeuring aan de Lokono-app, maar vindt wel dat de juiste schrijfwijze gebruikt moest worden. “Een manier om de taal te behouden is om een eenduidige schrijfwijze te hanteren, zodat de mensen aan de hand van de regels de taal kunnen schrijven, begrijpen, makkelijker overnemen en aan elkaar leren”, maakt hij duidelijk. De weekend total lockdown is spelbreker voor dit taalproject in Marijkedorp, omdat de lessen alleen in het weekend worden verzorgd. Dit kan niet digitaal, omdat niet alle deelnemers internet en of een laptop hebben. Mackintosch is bezig een inventarisatie te maken van wat er ontbreekt. “Want niet alleen de fysieke lessen zijn belangrijk, maar ik zou met de cursisten willen ‘zoomen’ of ‘facebooken’ in de taal. De taal blijvend interessant maken voor de jeugd, zodat er kleine clubjes ontstaan om ze verder te spreken”, zegt hij.
