Ketikoti is een van oorsprong Surinaamse feestdag, jaarlijks op 1 juli, ter viering van de afschaffing van de slavernij. De naam stamt uit het Sranantongo en betekent ‘ketenen gebroken’. Ook in Nederland wordt Ketikoti gevierd. Op de (Engelstalige) Bovenwindse Eilanden Saba, Sint Eustatius en Sint Maarten wordt deze feestdag Emancipation Day genoemd.
Op 1 juli 1863 schafte het Koninkrijk der Nederlanden met de Emancipatiewet de slavernij af in de kolonie Suriname en de kolonie Curaçao en onderhorigheden.[3][noot 1] Er kwamen op dat moment ruim 45.000 oorspronkelijk Afrikaanse slaven vrij, 34.441 slaven in Suriname en 11.800 in Aruba, Bonaire, Curaçao, Sint Maarten, Sint Eustatius en Saba.De slavenhouders werden voor elke slaaf met 300 gulden schadeloos gesteld, maar de vrijgemaakte mensen kregen zelf niets en werden in Suriname nog tien jaar verplicht op contractbasis het werk te blijven doen, soms onder dezelfde erbarmelijke omstandigheden. Om die reden erkende onder anderen premier Rutte dat het op zijn plaats was om in 2023, 150 jaar na 1873, de afschaffing van de slavernij groots te herdenken.
Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd 1 juli 1863 reeds openlijk gevierd in Suriname – tachtig jaar na dato. Op 1 juli 1955, onder premier Ferrier, werd ‘Ketikoti’ een officiële Surinaamse feestdag (vrije dag). Formeel heet deze dag Dag der Vrijheden. Informeel wordt de feestdag ook wel Kettingsnijden genoemd.
Ter gelegenheid van honderd jaar afschaffing slavernij werd op 1 juli 1963 in Paramaribo het Kwakoe-standbeeld onthuld. Het beeld stelt een weggelopen en weer gevangengenomen slaaf voor, die het symbool werd voor de drang naar vrijheid. Bij de Ghanese Akan, de voorouders van veel slaven, is het gebruikelijk dat kinderen de Akan-voornaam dragen van de dag waarop ze geboren worden, zoals Kwasi voor een kind dat op zondag ter wereld kwam. Met name mannelijke nakomelingen die op woensdag werden geboren kregen de naam Kwakoe. Omdat 1 juli 1863 op een woensdag viel, heeft het beeld de naam Kwakoe gekregen.
Ketikoti is een feest voor alle inwoners, niet alleen voor de nazaten van de slaven. Onderdeel van de festiviteiten is Bigi Spikri (‘grote spiegel’), een kleurige parade in feestelijke en vaak traditionele kledij, waarbij de vrouwen vaak kleine witte parasols met zich meedragen. Op Ketikoti wordt vaak herheri gegeten, een Surinaams eenpansgerecht van aardvruchten als cassave en zoete aardappel met ei, bakbanaan en bakkeljauw. Het gerecht komt uit de voedselbereidingstraditie van Afro-Surinamers, ontstaan tijdens de slavernij.
De president van Suriname,Chandrikapersad Santokhi,hield vandaag weer zijn gebruikelijke speech ivm Keti Koti:
“Lobi Kondreman,
Vandaag, 1 juli 2025, vieren wij gezamenlijk Keti Koti, een dag van grote betekenis voor ons allen. Het is de dag waarop, 162 jaar geleden, de slavernij in Suriname werd afgeschaft. Op deze dag bezinnen wij ons en vieren tegelijkertijd het feit dat onze voorouders hun vrijheid hebben verworven, na jaren van strijd en opoffering. Hun moed en doorzettingsvermogen blijven een inspiratie voor ons allen”.
“Bij elke Ketikoti-viering wordt stilgestaan bij de vraag of de ketenen die de tot slaaf gemaakten gevangenhielden, daadwerkelijk zijn verbroken. Als natie hebben wij afwisselend voorspoedige tijden gekend alsook momenten van tegenslag. Momenteel kijken wij als land, als samenleving nu aan tegen een complexer wordende wereld, met conflicten en onrust, terwijl wij een chronisch tekort hebben aan capaciteit en voldoende kapitaal. Nieuwe sociaaleconomische uitdagingen die zich aandienen, maar ook nieuwe bewoners in ons land en grotere uitdagingen zoals milieuvervuiling en klimaatverandering. Echter zijn er ook veel hoopgevende kansen. Onze natuurlijke hulpbronnen bijvoorbeeld, waar elke Surinamer profijt van moet hebben. Het zal aan ons liggen om er het beste van te maken. Samen als een volk op te trekken en meer focussen op wat ons bindt in plaats van wat ons verdeelt. Laten we vandaag, de Ketikoti-dag, op zoek gaan naar de veerkracht van de tot slaaf gemaakte. Die veerkracht die hem en haar in staat heeft gesteld om ondanks de vele zweepslagen en vernederingen toch uit te groeien tot sterke vastberaden strijders”.
“Ik roep het Surinaamse volk op om een voorbeeld te nemen aan de legendarische verzetsstrijders. Laten wij een voorbeeld nemen aan mensen als Anton de Kom, die ondanks alle vernederingen en pesterijen van de koloniale overheid zich heeft ingezet voor de idealen van vrijheid, rechtvaardigheid en democratie. Laat hij een baken zijn voor het gehele Surinaamse volk. Laten we deze dag gebruiken om te reflecteren op ons verleden, zodat we onze eenheid en harmonie kunnen versterken. Ik feliciteer alle Surinamers met 162 jaar emancipatie”. Wan Swit Manspasi.
Ook in Nederland wordt sinds de millenniumwisseling Ketikoti in verscheidene steden gevierd, met name door Afro-Surinamers en Afro-Antillianen. In Amsterdam wordt sinds 2009 in het Oosterpark een (landelijke) herdenking van de slavernij en viering van het einde van de slavernij georganiseerd. In dit park staat sinds 1 juli 2002 het Nationaal monument slavernijverleden. Jaarlijks wordt hier een ritueel plengoffer uitgevoerd. In Rotterdam staat sinds 2013 ook een slavernijmonument. Het is geplaatst in het Lloydkwartier waar ooit veel slavenhandelaren met hun schip vertrokken richting Afrika. In meerdere steden zijn ondertussen slavernijmonumenten opgericht, waar op 30 juni en/of 1 juli bij wordt stilgestaan.
Het Nationaal instituut Nederlands slavernijverleden en erfenis (NiNsee) organiseert jaarlijks in juni een programma rondom Ketikoti, waaronder de Keti Koti Lezing.
Tekst president :fb page Santhoki
Foto:president Santhoki.
