vrijdag 14 februari 2025
29 C
Paramaribo
1.1 C
Amsterdam
4
(2)

De uitspraak van het Constitutioneel Hof en mensenrechten.

lees ook ...

Geldproblemen: Regering snijdt in budget Justitie en Politie...

De regering heeft besloten om in 2025 minder geld uit te geven aan het ministerie van Justitie en Politie (JusPol). Dit nieuws werd meegedeeld aan minister Kenneth Amoksi door het ministerie van Finan...

De vraag die beantwoord moet gaan worden is of het Constitutioneel Hof (CH), die nu de amnestiewet heeft getoetst, 31 jaar na dato, kan terugkeren in de geschiedenis dat politieke bloederige conflicten nog via het strafrecht en/of oorlogsrecht werden beslecht?
Waarom deze vraag gesteld kan worden wil ik hier uitleggen.

De roep wereldwijd om het conflict tussen Oekraïne en Rusland te beëindigen via dialoog is door de geschiedenis heen ontstaan om via dialoog een politiek conflict te beëindigen. Bij een dialoog tussen strijdende politieke partijen sluit men in dit proces compromissen tussen enerzijds ideale rechtvaardigheid en anderzijds praktische stabiliteit, democratisch herstel en politieke veiligheid voor de gehele natie. Daardoor heeft de verzoening die uit zo’n dialoog kan ontstaan een juridische uitzonderingspositie gekregen.

Dit wilde in het begin van de opkomst van de dialoog met verzoening zeggen dat door het zwijgen over de gebeurtenissen, de slachtoffers en nabestaande van de slachtoffers van het geweld bijna tot geen rechten meer hadden op genoegdoening omdat het algemeen belang en de democratie voorop werd gesteld boven het individueel belang.
Daardoor is na verloop van tijd voor de bescherming van de slachtoffers een waarheid en verzoening procedure ingesteld, in plaats van een juridische procedure. “Niet de juridische bestraffing, maar de waarheidsvinding krijgt voorrang bij een politieke verandering” (Uitspraak van CH van Zuid –Afrika aan de nabestaande van slachtoffers)
Veel nabestaande van slachtoffers in de wereld willen toch hun recht halen via juridische procedures omdat het recht onafhankelijk moet zijn. Verder kwam de vraag hoe om te gaan met nabestaande van de slachtoffers van een verzwegen geschiedenis zoals slavernij.  Daarom heeft de VN in 2005 een resolutie aangenomen dat slachtoffers en nabestaande van slachtoffers ook via rechtelijke procedures hun genoegdoening kunnen opeisen van grove schendingen van de internationale mensenrechtenwetgeving en ernstige schendingen van de internationale humanitaire wetgeving. bijv.: revoluties, binnenlandse oorlogen, oorlogen tussen mogendheden, genoegdoening voor het slavernijverleden en/of gebeurtenissen onder het kolonialisme.

In Suriname heeft een revolutie plaatsgevonden in 1980 en daaruit is een binnenlandse oorlog ontstaan van 1986 tot 1992 die met een dialoog en verzoening is opgelost.
De Organisatie van Amerikaanse Staten OAS heeft tussen de staat Suriname, het Nationaal Surinaams Bevrijdingsleger van Ronny Brunswijk en de Tucayana Amazones een einde gemaakt via dialoog aan het bloederig conflict die is voortgekomen uit die revolutie. Hieruit is in 1992 de verzoening opgetekend in het Akkoord voor Nationale Verzoening en Ontwikkeling (ANVO) en daarbij behoorde de amnestiewet van 1992, aangenomen in het Assemblee te Suriname.

Als door verzoening tussen politiek strijdende krachten een compromis wordt bereikt wil dat niet zeggen dat de verantwoordelijkheid, voor de schending van mensenrechten voor slachtoffers en nabestaande van die slachtoffers, mag worden vergeten door de desbetreffende landen.  Na verzoening heeft de regering de taak om de verantwoordelijkheden voor nabestaande en de slachtoffers te nemen. In 1999 heeft het Amerikaans Hof m.b.t. de revolutie en de bijkomende binnenlandse oorlog in Suriname ook die aanbeveling gedaan om via een waarheid en verzoeningscommissie de nabestaande de rechten te geven waar zij recht op hebben namelijk de waarheid.
In 2012 is daarom bij deze amnestiewet van 1992 de jaren van de revolutie waar de binnenlandse oorlog uit is voortgekomen toegevoegd omdat het conflict van de binnenlandse oorlog niet losstaat van die revolutie.

Daarnaast heeft men de waarheid en verzoeningscommissie toegevoegd die bij amnestie door verzoening is gaan horen.
In april 2014 heeft de OAS de voorlichting over waarheid en verzoeningscommissie begeleid in Suriname die ook live is uitgezonden op TV. De voorbereidende face van een waarheid-en verzoeningscommissie voor de jaren 1980 tot 1992 is ingezet in 2015 en in November 2019 zijn alle slachtoffers van 1980 tot 1992 door de staat Suriname erkend en herdacht op een bijeenkomst in Redi Doti, district Para te Suriname. Dit zijn taken die een regering ook moet nemen voor de slachtoffers en hun nabestaande.

De positie van slachtoffers in het strafrecht was vroeger in de eerste plaats een rechtstheoretisch vraagstuk. Het strafgeding wordt geacht voornamelijk gericht te zijn op de waarheidsvinding, gerechtigheid en vergelding. Bovendien zou de strafrechtspleging een preventief effect hebben op degenen die een misdaadwillen plegen. En dit alles zou een aanzienlijke bijdrage leveren aan het bevorderen van de veiligheid in de samenleving. Wanneer immers een misdadiger wordt gearresteerd en berecht, kan hij – of de groep waartoe hij behoort – niet langer criminele daden verrichten. Het lijkt erop dat vanuit deze juridische achtergrond het CH de amnestiewet heeft getoetst in 2023.

Wanneer er geen zicht is op het einde van een bloedig conflict doordat een revolutie meestal correspondeert met een burgeroorlog ging men in de jaren 80 diverse systemen bedenken hoe men een einde kon maken aan die uitzichtloze conflicten die vooral in Zuid-Amerika afspeelde. Daaruit is voortgekomen: De dialoog met verzoening. Die afspraken vastgelegd in een verzoening moeten bindend zijn voor de toekomst omdat er anders kans bestaat voor een nieuw bloedig conflict. Geen van de strijdende partijen heeft immers onvoorwaardelijk willen capituleren. Dat is ook precies de reden dat ze met elkaar gaan onderhandelen. Het belangrijkste daarvan is dus het Ius praevium-beginsel of het verbod van terugwerkende kracht bij het achteraf strafbaar stellen van gedragingen.

Tussen de strafrechtspleging met al haar begrippen in een normale situatie en de strafrechtspleging in een politiek overgangsfase door revolutie zit het volgende verschil: Van een individuele rechtsverhouding tussen slachtoffer en dader naar een veralgemeniseerde rechtsverhouding voor iedereen. In de context van de politieke misdaad en de politieke overgangsfase moeten de individuele rechtsverhoudingen geminimaliseerd worden. Men heeft moeten onderhandelen over belangen en over wat voor ieders achterban haalbaar en draaglijk is. Vaak moet men compromissen sluiten tussen enerzijds ideale rechtvaardigheid en anderzijds praktische stabiliteit en politieke veiligheid. Anders kan er geen nieuwe rechtsorde worden opgericht. Hier doemen verschillende tegenstrijdige concepten op zoals berechting, verzoening, of symbolische berechting en amnestie.

Op deze tegenstrijdige concepten heeft de VN een antwoord gegeven. Neemt een regering niet zijn verantwoordelijkheden voor de revolutie en de daaruit voorkomende situaties voor de slachtoffers dan kunnen de slachtoffers en hun nabestaande hun rechten via de rechtbank verhalen door de aangenomen resolutie in 2005 van de VN: “Basisbeginselen en richtlijnen inzake het recht op verhaal en schadevergoeding voor slachtoffers van grove schendingen van de internationale mensenrechtenwetgeving en ernstige schendingen van de internationale humanitaire wetgeving

Hiermee is de weg geopend voor slachtoffers en nabestaande van de slachtoffers om na ernstige gebeurtenissen van mensenrechtenschennis in de geschiedenis hun juridisch recht te behalen. Hieruit kun je constateren dat slachtoffers en nabestaande van slachtoffers het recht hebben om juridische genoegdoening op te eisen ook al bestaat er een amnestiewet 1992. Daarnaast is de regering verantwoordelijk geworden voor de slachtoffers die voor de verzoening zijn ontstaan. Als na 31 jaar er geen herhaling heeft plaatsgevonden van dit bloederig conflict wil het zeggen dat de dialoog met verzoening in Suriname heeft gewerkt om een eind te maken aan dit conflict en wat tot een democratische rechtsorde heeft geleid tot zeker 2020.

Het gevaar van de uitspraak van het CH te Suriname over de amnestiewet 1992, zit in het feit dat de aanvoerders van de revolutie en de binnenlandse oorlog nu voorzitters zijn geworden van democratische politieke partijen waardoor het huidig regiem, waar de democratie opnieuw ernstig ter discussie staat, juridisch haar politieke tegenstanders kan uitschakelen door gebeurtenissen uit een ver verleden. Dit zou inhouden dat de bindende afspraken van de verzoening uit 1992 nu worden geschonden en de strijd van de revolutie van 1980 verder juridisch doorgezet kan worden door tegenstanders van die revolutie, geholpen door het oude moederland voor eigen economische belangen.  


Als dit mocht gebeuren gaat het regelrecht in tegen de juridische uitzonderingssituatie van dialoog met verzoening. Daarnaast heeft de regering de verantwoordelijkheid om slachtoffers en de nabestaande van de slachtoffers op een respectvolle manier hun rechten te geven en het is niet de bedoeling dat daar opnieuw politiek misbruik van kan worden gemaakt. Laat de mensenrechten niet misbruikt worden in deze.

Ingezonden: Marie-Louise Vissers
advies, consultatie en politiek development bureau Mawini
mawinisuriname@gmail.com

Bronnen:

  • Tussen verleden en toekomst: de noodzakelijke abstraherende kracht van amnestie in ruil voor waarheid. Ellian, A.; Altena, J.; Cnossen, J.; Crijns, J.; Schuyt, P.; Voorde, J. ten, Universiteit Leiden
  • Over historische excuses, morele genoegdoening en verzoening, Ed Jonker, bmgn – Low Countries Historical Review | Volume 129-4 (2014) | pp. 65-79
  • WET van 4 oktober 2019, ter uitvoering van artikel 144 lid 4 van de Grondwet van de Republiek Suriname. (Wet Constitutioneel Hof)
  • Vredesakkoord: einde van een nachtmerrie? Door George Möllering (1993)– [tijdschrift] OSO
  • Tweede Kamer der Staten-Generaal m.b.t. Koeroe verdrag 1989.pdf
  • De Tucajana Amazones geschiedenis, Tucajana Amazones ontstond als beweging reeds tijdens de gevechten tussen Jungle Commando en het Nationaal leger van Suriname Leger 1989.
  • Ellian, Een onderzoek naar de Waarheids- en Verzoeningscommissie van Zuid-Afrika, Tilburg: Wolf Publisher 2003, p. 627 e.v
  • Arendt, Vita activa. De mens: bestaan en bestemming, Amsterdam: Boom 1994, p. 235.
  • Rushdy problematiseert de vergeving in termen van de banaliteit van vergeving. Dit is een absurde benaming, en daarmee verandert hij Arendts theorie over de banaliteit van het kwaad in een karikatuur. Zie A.H.A. Rushdy,AfterInjury. A Historical Anatomy of Forgiveness, Resentment, and Apology, Oxford: Oxford University Press 2018
  • Over de internationale rechtsgeldigheid van een amnestiebesluit, zie: V. Vriezen, Amnesty justified? The need for a case by case approach in the interests of human rights, Cambridge/Antwerpen: Intersentia 2011.

 

En.. wat vond je van dit artikel?

-- Advertentie / POJ - 218001 --

redactie tip

meer Column, Ingezonden nieuws »

meest gelezen

HomeColumnDe uitspraak van het Constitutioneel Hof en mensenrechten.